Karaciğer, hepatosit (karaciğer gözesi) olarak adlandırılan hücrelerden oluştuğu gibi karaciğerin içerisinde safra kanalları ve kan damarlarında bulunan hücrelerden de oluşur. Karaciğeriniz, karnınızın sağ üst kısmında, diyaframınızın altında ve midenizin üzerinde bulunan futbol topu büyüklüğünde bir organdır. Safra kanalı, karaciğer dışına kadar uzanır ve safrayı karaciğerden safra kesesine veya direk bağırsaklara kadar taşır.
Karaciğer kanseri, karaciğerinizin hücrelerinde başlayan kanserdir. Karaciğerde çeşitli kanser türleri oluşabilir. En yaygın karaciğer kanseri türü, ana karaciğer hücresi tipinde (hepatosit) başlayan hepatosellüler karsinomdur. İntrahepatik kolanjiyokarsinom ve hepatoblastoma gibi diğer karaciğer kanseri türleri çok daha az yaygındır.
Karaciğere yayılan kanser, karaciğer hücrelerinde başlayan kanserden daha yaygındır. Vücudun başka bir bölgesinde (kolon, akciğer veya meme gibi) başlayıp daha sonra karaciğere yayılan kansere, karaciğer kanserinden çok metastatik kanser denir.
Karaciğer Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Hepatit veya siroz zemininde gelişen karaciğer tümörleri tedavi edildikten sonra nüksetme eğilimi taşıyorlar. Bu nedenle tedavi sonrası yakın izleme gerekiyor.
Karaciğer dokusu bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans ile takip ediliyor. Yeni bir kitle ortaya çıktığında yeniden cerrahi girişim veya lokal tedavilerden birisi planlanıyor. Karaciğer nakli yapılan hastalar ise nüks etme olasılığına karşı yakından takip ediliyor.
Karaciğer kanseri erken dönemde bir bulgu vermeyebiliyor. Kitle çapı büyüdükçe karnın sağ tarafında yaygın bir ağrı ortaya çıkıyor. İleri evrede ise şiddetli karın ağrısına kilo kaybı ve karında şişlik eşlik ediyor.
En sık görülen belirtiler şunlardır;
- Üst karın bölgesinde rahatsızlık hissi
- Karında şişkinlik hissi
- Karnın sağ üst kısmında sırta vuran ağrı
- Açıklanamayan kilo kaybı,iştahsızlık, yorgunluk
- Ciltte ve gözlerde sararma
- Bulantı
- Kaşıntı
- Karın bölgesinde cilt üstünden görünecek kadar damar genişlemesi
- Kronik hepatit veya siroz hastalığı varsa durumun kötüye gitmesi
Karaciğer Kanserine Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Karaciğer kanseri, karaciğer hücreleri DNA'larında değişiklikler (mutasyonlar) geliştirdiğinde ortaya çıkar. Bir hücrenin DNA'sı, vücudunuzdaki her kimyasal işlem için talimatlar sağlayan malzemedir. DNA mutasyonları bu talimatlarda değişikliklere neden olur. Bunun bir sonucu, hücrelerin kontrolden çıkmaya başlayıp sonunda bir tümör, yani kanserli hücrelerden oluşan bir kitle oluşturmasıdır.
Bazen, kronik hepatit enfeksiyonlarında olduğu gibi, karaciğer kanserinin nedeni bilinir. Ancak bazen karaciğer kanseri, altta yatan hastalığı olmayan kişilerde meydana gelir ve buna neyin sebep olduğu net değildir.
Başlıca karaciğer kanseri riskini artıran faktörler şunlardır:
- HBV veya HCV ile kronik enfeksiyon. Hepatit B virüsü (HBV) veya hepatit C virüsü (HCV) ile kronik enfeksiyon, karaciğer kanseri riskinizi artırır.
- Siroz. Bu ilerleyici ve geri dönüşü olmayan durum, karaciğerinizde yara dokusunun oluşmasına neden olur ve karaciğer kanseri gelişme şansınızı artırır.
- Bazı kalıtsal karaciğer hastalıkları. Karaciğer kanseri riskini artırabilen karaciğer hastalıkları arasında hemokromatozis ve Wilson hastalığı bulunur.
- Şeker hastalığı. Bu kan şekeri bozukluğuna sahip kişiler, şeker hastası olmayanlara göre daha fazla karaciğer kanseri riskine sahiptir.
- Alkolden bağımsız karaciğer yağlanması. Karaciğerde biriken yağ, karaciğer kanseri riskini artırır.
- Aflatoksinlere maruz kalma. Aflatoksinler, kötü depolanan mahsuller üzerinde büyüyen küfler tarafından üretilen zehirlerdir. Tahıllar ve sert kabuklu yemişler gibi mahsuller aflatoksinlerle kontamine olabilir ve bu da bu ürünlerden yapılan yiyeceklere karışabilir.
- Aşırı alkol tüketimi. Uzun yıllar boyunca günlük orta miktardan fazla alkol tüketmek, geri dönüşü olmayan karaciğer hasarına neden olabilir ve karaciğer kanseri riskinizi artırabilir.
Karaciğer Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?
Karaciğerin çoğu sağ göğüs kafesi ile kaplı olduğundan, küçük karaciğer tümörlerinin, fiziksel muayenede anlaşılması güçtür. Karaciğer kanserinin tanısı, görüntüleme yöntemleri ile konmaktadır. Ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans ile karaciğerdeki tümör saptanabilmektedir. Ayrıca kan alınarak alfafetoprotein (AFP) karaciğer tümörlerinde yükselen bir belirteç olarak kabul edilmektedir.
Tümör fark edildiğinde çoktan büyümüş olabilir. Bunun yanında, karaciğer kanserinin risk faktörlerini taşımayan kişiler için önerilen çok fazla tarama testi yoktur. Tarama testleri, yüksek risk taşıyan kişiler için önerilebilir.
Karaciğer kanseri olan birçok hastada, uzun süreli siroz hastalığı vardır. Siroz olan hastada, görünen belirgin bir sebep yokken hastalık kötüye gidiyorsa, tarama testleri ile karaciğer kanseri araştırılır. Siroz veya diğer durumlara bağlı olarak karaciğer kanseri riski yüksek olan kişiler için 6-12 ayda bir alfa-fetoprotein kan testi ve ultrason testleri yaptırılması önerilir. Ancak, tarama testlerinin karaciğer kanseri tedavisinde daha etkili olduğu henüz kanıtlanmamıştır.
Karaciğer kanserinde evreleme ise şu şekildedir:
- Evre I: Damarlara yayılım göstermemiş herhangi bir ebatta tek bir tümör vardır. Kanser yakınındaki lenf bezlerine veya uzak bölgelere yayılmamıştır.
- Evre II: Damarlara yayılmış herhangi bir ebatta tek bir tümör vardır VEYA 5 cm ya da daha küçük boyutlarda birden fazla tümör vardır. Kanser, yakındaki lenf bezlerine veya uzak bölgelere yayılmamıştır.
- Evre IIIA: En azından biri 5 cm’den büyük olmak üzere birden fazla tümör vardır. Kanser, yakındaki lenf bezlerine veya uzak bölgelere yayılmamıştır.
- Evre IIIB: Karaciğerin ana kapı damarına (portal veya hepatik damar) yayılma gösteren en az bir tümörün varlığını belirtir. Kanser, yakındaki lenf bezlerine veya uzak bölgelere yayılmamıştır.
- Evre IIIC: Tümör, yakınındaki organlara (safra kesesinden başka) VEYA karaciğeri kaplayan doku üstüne yayılım göstermiştir. Kanser, yakındaki lenf bezlerine veya uzak bölgelere yayılmamıştır.
- Evre IVA: Karaciğerdeki tümörler herhangi bir ebatta veya sayıda olabilir ve damar veya yakınındaki organlara yayılım göstermiş olabilir. Kanser, lenf bezlerine yayılmıştır. Uzak bölgelerde kansere rastlanmaz.
- Evre IVB: Kanser, vücudun diğer bölgelerine yayılmıştır. Tümör herhangi bir ebatta veya sayıda olabilir ve yakındaki lenf nodlarına yayılım olabilir de, olmayabilir de.
Tedavisi Nasıldır?
Her hastanın tedavisi farklılık göstermekte olup, tedavi kararında hastalığın yeri, evresi, hastanın yaşı ve diğer sağlık sorunları gibi birden fazla faktör etkilidir.
Karaciğer tümörlerinin tedavisi, ameliyat ile tümör kitlesinin çıkarılmasıdır. Karaciğer fonksiyonlarının yeterli olduğu ve kitlenin çıkarılabileceği hastalarda ameliyat tercih edilmektedir. Ancak karaciğer naklinin gerektiği durumlar da mevcuttur.
Bu tedavi yöntemi, tümörün karaciğer içinde sınırlı olduğu siroz hastalarında uygulanır. Ameliyat edilmeye uygun olmayan hastalarda ise diğer bazı girişimsel yöntemler uygulanabilir. Bunların arasında ilk sırada yer alan; kemoembolizasyon yöntemidir.
Bu yöntemde, karaciğer atardamarının içine ilaç verilerek kitlenin büyümesi sınırlandırılır. Hasta açısından toleransın yüksek olduğu bilinmektedir. Buna alternatif diğer yöntemler ise; alkol enjeksiyonu, radyofrekans ablasyonu ve kriyoterapidir.
Bunların tümünde kitleye lokal olarak ısı, soğutma veya kimyasal etki uygulanarak tümör dokusunun ölmesi sağlanır. Diğer kanserlerde sıklıkla kullanılan kemoterapi, karaciğer kanserlerinde diğer yöntemlerle beraber kullanıldığında daha etkili sonuçlar vermektedir.
Peki Karaciğer Kanserinden Korunmak İçin Neler Yapabiliriz?
Siroz riskinizi azaltın.
Siroz, karaciğerde yara izi oluşturur ve karaciğer kanseri riskini artırır. Aşağıdaki durumlarda siroz riskinizi azaltabilirsiniz:
- Hiç değilse ölçülü olarak alkol alın. Alkol almayı seçerseniz, içtiğiniz miktarı sınırlayın. Kadınlar için bu, günde birden fazla içki içmek anlamına gelmez. Erkekler için bu, günde iki içkiden fazla olmadığı anlamına gelir.
- Sağlıklı kilonuzu koruyun. Mevcut kilonuz sağlıklıysa, sağlıklı bir diyet seçerek ve haftanın çoğu günü egzersiz yaparak kilonuzu korumaya çalışın. Kilo vermeniz gerekiyorsa, her gün yediğiniz kalori miktarını azaltın ve yaptığınız egzersiz miktarını artırın. Yavaş yavaş kilo vermeyi hedefleyin - her hafta 0,5 ila 1 kilo.
Hepatit B'ye karşı aşı olun.
Hepatit B aşısı alarak hepatit B riskinizi azaltabilirsiniz. Aşı, bebekler, yaşlı yetişkinler ve bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar dahil hemen hemen herkese verilebilir.
Hepatit C'yi önlemek için önlemler alın.
Hepatit C aşısı yoktur, ancak enfeksiyon riskinizi azaltabilirsiniz.
- Herhangi bir cinsel partnerin sağlık durumunu bilin. Partnerinize HBV, HCV veya cinsel yolla bulaşan başka bir enfeksiyon bulaşmadığından emin değilseniz, korunmasız cinsel ilişkiye girmeyin. Partnerinizin sağlık durumunu bilmiyorsanız, her cinsel ilişkiye girdiğinizde prezervatif kullanın.
- İntravenöz (IV) ilaçlar kullanmayın, ancak yaparsanız temiz bir iğne kullanın. Yasadışı uyuşturucuları enjekte etmeyerek HCV riskinizi azaltın. Ancak bu sizin için bir seçenek değilse, kullandığınız iğnenin steril olduğundan emin olun ve paylaşmayın. Kontamine ilaç gereçleri, hepatit C enfeksiyonunun yaygın bir nedenidir. Topluluğunuzdaki iğne değişim programlarından yararlanın ve uyuşturucu kullanımınız için yardım aramayı düşünün.
- Bir piercing veya dövme yaptırırken güvenli, temiz dükkanlar arayın. Düzgün sterilize edilemeyen iğneler, hepatit C virüsünü yayabilir. Bir piercing veya dövme yaptırmadan önce, bölgenizdeki dükkanları kontrol edin ve personel üyelerine güvenlik uygulamaları hakkında bilgi alın. Bir mağazadaki çalışanlar sorularınızı cevaplamayı reddediyorlarsa veya sorularınızı ciddiye almıyorsa, bunu tesisin sizin için uygun olmadığının bir işareti olarak alın.
