Pankreas, midenin arka tarafında yerleşimli, hem sindirim için gerekli enzimleri üreterek kanal vasıtasıyla ince bağırsakların ilk kısmı olan duodenuma aktaran, hem de kan şekerinin düzenlenmesi için gerekli hormonları üreten bir salgı organıdır.
Pankreas kanseri, pankreasınızdaki hücrelerin DNA’larında mutasyon geliştirmesi sonucu oluşur. Bu mutasyonlar hücrelerin kontrolsüz büyümesine ve normal hücreler öldükten sonra da yaşamaya devam etmelerine yol açar. Biriken bu hücreler bir tümör oluşturabilirler. Tedavi edilmeyen pankreas kanseri yakındaki organlara ve kan damarlarına yayılır.
Birçok pankreas kanseri pankreas kanallarını döşeyen hücrelerde başlar. Bu kanser türü pankreatik adenokarsinoma veya pankreatik ekzokrin kanser olarak adlandırılır. Nadiren, kanser hormon üreten hücrelerde veya pankreastaki nöroendokrin hücrelerde meydana gelir. Bu kanser türleri, adacık hücresi tümörü, pankreatik endokrin kanser ve pankreatik nöroendokrin tümörler olarak adlandırılırlar.
Kanserli ve kanserli olmayan tümörler dahil olmak üzere pankreasta çeşitli türlerde büyüme meydana gelebilir. Pankreasta oluşan en yaygın kanser türü, sindirim enzimlerini pankreastan (pankreas duktal adenokarsinom) taşıyan kanalları hizalayan hücrelerde başlar.
Pankreas kanseri nadiren tedavi edilebildiği ilk aşamalarda tespit edilir. Bunun nedeni, diğer organlara yayılıncaya kadar genellikle semptomlara neden olmamasıdır.
Pankreas Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Hastalık çoğunlukla belli olmayan bulgular ile başlıyor. Karın üst bölümünde mide bölgesinde dolgunluk, rahatsızlık hissi, iştahsızlık erken dönemde hastaların hemen tümünde görülen ortak belirtiler. Ancak bu belirtiler basit bir mide şikâyeti gibi görülebildiğinden hastalığın erken teşhis ihtimali düşüyor.
Bazı durumlarda aniden ortaya çıkan şeker hastalığı, pankreas kanserinin erken bulgusu ve uyarıcısı olabiliyor. Ailesinde şeker hastalığı öyküsü olmayan hastalarda böyle bir tablonun ortaya çıkması, dikkat çekici olarak değerlendiriliyor.
Safra taşı veya alkol kullanımı gibi bir etken yokken geçirilen pankreatit atağı da yine, pankreas kanserinin ilk bulgusu olabiliyor. Hastalığın ilerlediği dönemlerinde şiddetli karın ve sırt ağrısı, sarılık, kilo kaybı, karında şişlik gibi bulgular ortaya çıkıyor. Ne yazık ki bu bulgular hastalığın tedavi sınırlarını geçtiğinin de göstergesi olarak kabul ediliyor.
Pankreas kanserinin belirti ve semptomları genellikle hastalık ilerleyene kadar ortaya çıkmaz. Başlıca semptomları şunlardır:
- Sırtınıza yayılan karın ağrısı
- İştahsızlık veya istenmeyen kilo kaybı
- Cildinizde ve gözlerinizin beyazlarında sararma (sarılık)
- Açık renkli tabureler
- Koyu renkli idrar
- Kaşınan cilt
- Yeni diyabet teşhisi veya kontrol edilmesi daha zor hale gelen mevcut diyabet
- Kan pıhtıları
- Yorgunluk
Pankreas Kanserine Neden Olan Faktörler?
Birçok vakada, pankreas kanserinin sebebi net değildir. Doktorlar hastalığın oluşma riskini artıran faktörler, (sigara içmek gibi) tanımlamıştır.
Pankreas kanseri riskinizi artırabilecek başlıca faktörler şunlardır:
- Sigara içmek
- Şeker hastalığı
- Pankreasın kronik iltihabı (pankreatit)
- Ailede BRCA2 gen mutasyonu, Lynch sendromu ve ailesel atipik mol-malin melanoma sendromu (FAMM) dahil olmak üzere kanser riskini artırabilecek genetik sendrom öyküsü
- Ailede pankreas kanseri öyküsü
- Obezite
- Çoğu insana 65 yaşından sonra teşhis konulduğu için daha ileri yaş
Büyük bir çalışma, sigara içimi, uzun süredir devam eden diyabet ve kötü beslenme kombinasyonunun, pankreas kanseri riskini, bu faktörlerden herhangi birinin tek başına riskinin ötesinde artırdığını göstermiştir.
Pankreas Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?
Pankreas kanser tanısında, hekiminiz tıbbi öykünüzü sorgulayarak fizik muayenenizi gerçekleştirecektir. Tanının netleştirilerek hastalığın durumunun saptanmasında kan testleri ve görüntüleme yöntemlerinden yararlanılır.
Hastaların kan testlerinde; CA 19-9 ve CEA gibi tümör belirteçleri çoğunlukla yüksek çıkar. Safra yolunun tıkandığı hastalarda ise bilirubin değerleri ve karaciğer fonksiyon testleri yüksek bulunabiliyor.
Görüntülemede kullanılan yöntemler ise; ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans. Bu yöntemler ile hastalık büyük oranda saptanabiliyor. Ağır sarılığı olan hastalarda tedavi hazırlığı yapılırken safra yoluna stent konması gerekliliği doğabiliyor.
Pankreas kanseri evreleri de şu şekildedir:
- Evre I. Kanser pankreas ile sınırlıdır ve ameliyatla alınabilir.
- Evre II. Kanser pankreas dışına, yakın doku ve organlara yayılmıştır ve lenf düğümlerine de yayılmış olabilir. Bu aşamada kanseri ortadan kaldırmak için ameliyat yapılabilir.
- Evre III. Kanser pankreas dışına, pankreasın etrafındaki büyük kan damarlarına yayılmıştır ve lenf düğümlerine de yayılmış olabilir. Bu aşamada kanseri ortadan kaldırmak için ameliyat mümkün olabilir veya olmayabilir.
- Evre IV. Kanser karaciğer, akciğerler ve karın organlarını saran hat (peritoneum) gibi pankreasın ötesindeki uzak alanlara yayılmıştır. Bu aşamada cerrahi bir seçenek değildir.
Tedavisi Nasıldır?
Pankreas kanserinin tedavisi genel sağlık durumunuz ve kişisel tercihlerinizin yanı sıra kanserin evresine ve konumuna bağlıdır. Çoğu insan için pankreas kanseri tedavisinin birinci amacı mümkünse kanseri bertaraf etmektir. Bu bir seçenek olmadığında, yaşam kalitenizi arttırma ve kanserin büyümesini veya daha fazla zarar vermesini önleme üzerine odaklanılabilir.
Tedavi; cerrahi, radyasyon tedavisi, kemoterapi veya bunların kombinasyonunu içerebilir. Pankreas kanseri ilerlediğinde ve bu tedavilerin fayda sağlaması olası olmadığında, doktorunuz mümkün olduğunca rahat hissetmenizi sağlayan semptom hafifletici tedavi (palyatif bakım) önerecektir.
Peki Korunmak İçin Neler Yapabiliriz?
Aşağıdaki durumlarda pankreas kanseri riskinizi azaltabilirsiniz:
- Sigara içmeyi bırak. Sigara içiyorsanız, bırakmayı deneyin. Destek grupları, ilaçlar ve nikotin replasman tedavisi dahil, bırakmanıza yardımcı olacak stratejiler hakkında doktorunuzla konuşun. Sigara içmiyorsan başlama.
- Sağlıklı kilonuzu koruyun. Sağlıklı kiloda iseniz, onu korumaya çalışın. Kilo vermeniz gerekiyorsa, yavaş, sabit bir kilo vermeyi hedefleyin - haftada 1 ila 2 pound (0,5 ila 1 kilogram). Kilo vermenize yardımcı olmak için günlük egzersizi sebzeler, meyveler ve tam tahıllar açısından zengin bir diyetle birleştirin.
- Sağlıklı bir diyet seçin. Renkli meyve, sebze ve tam tahıllarla dolu bir diyet kanser riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir.
