Kolon, sindirim sisteminin bir parçasıdır. İnce bağırsaktan sonra gelen organdır ve kassal bir tüp şeklinde olan organa kalın bağırsak (kolon) adı verilir. Kalın bağırsak ortalama 1,5 m uzunluğundadır. Ters dönmüş U harfi şeklinde karnın sağ alt tarafından kör bağırsak ile başlar ve yukarı çıkar ve karaciğer altından dönüş yaparak karnı yatay geçer. Sol üst köşede yerleşen dalağın altına gelir ve yine bir dönüş yaparak sol taraftan aşağı doğru yönelerek rektumla birleşir.
Kolon kanseri, kalın bağırsakta (kolon) başlayan bir kanser türüdür. Kolon, sindirim sisteminin son kısmıdır.
Kolon kanseri tipik olarak yaşlı yetişkinleri etkiler, ancak her yaşta olabilir. Genellikle kolonun içinde oluşan polip adı verilen küçük, kanserli olmayan (iyi huylu) hücre kümeleri olarak başlar. Zamanla bu poliplerden bazıları kolon kanserine dönüşebilir.
Polipler küçük olabilir ve varsa çok az semptom üretebilir. Bu nedenle doktorlar, polipleri kansere dönüşmeden önce belirleyip çıkararak kolon kanserini önlemeye yardımcı olmak için düzenli tarama testleri önermektedir.
Kolon kanseri gelişirse, ameliyat, radyasyon tedavisi ve kemoterapi, hedefe yönelik tedavi ve immünoterapi gibi ilaç tedavileri dahil olmak üzere birçok tedavi mevcuttur.
Kolon kanseri bazen rektumda başlayan kolon kanseri ve rektal kanseri birleştiren bir terim olan kolorektal kanser olarak adlandırılır.
Kolon Kanserine Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Kalın bağırsak kanserinin değiştirilebilir risk faktörleri şunlardır:
- Aşırı kilolu veya obez olmak
- Fiziksel olarak aktif olmamak
- Fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam ve benzeri) veya işlenmemiş kırmızı et (sığır, kuzu, karaciğer ve benzerleri) tüketmek
- Sigara dahil tütün ürünlerini kullanmak
- Fazla miktarda alkol almak
Kalın bağırsak kanserinin değiştirilemez risk faktörleri şunlardır:
- Yaş alma: Yaş arttıkça kalın bağırsak kanseri riski artmakta
- Kişinin kalın bağırsak polipleri olması
- Kişinin inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı) olması
- Kişinin daha önceden kalın bağırsak kanseri geçirmesi
- Ailede kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri olması
- Kalıtsal bir sendromun olması (ailesel adenomatöz polipozis ve kalıtımsal polipozis dışı kolon kanseri (Lynch sendromu) gibi)
- Tip 2 diyabet hastası olması
Kolon Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Kolon kanserinin belirtileri ve semptomları şunlardır:
- İshal veya kabızlık dahil bağırsak alışkanlıklarınızda kalıcı bir değişiklik veya dışkınızın kıvamında bir değişiklik
- Dışkıda rektal kanama veya kan
- Kramp, gaz veya ağrı gibi kalıcı karın rahatsızlığı
- Bağırsaklarınızın tamamen boşalmadığı hissi
- Zayıflık veya yorgunluk
- Açıklanamayan kilo kaybı
Kolon kanseri olan birçok kişi, hastalığın erken evrelerinde hiçbir belirti yaşamaz. Belirtiler ortaya çıktığında, kanserin büyüklüğüne ve kalın bağırsağınızdaki konumuna bağlı olarak muhtemelen değişecektir
Kolon Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?
Genellikle hastalık ilerleyince belirti vermektedir. Bu yüzden tarama, polipleri ve kanseri erken teşhis edebilmek açısından çok önemlidir. Tarama ile kanserleşmemiş polip halindeki tümörler tespit edilip çıkarılarak kanser gelişmesi önlenir, kanser gelişmiş olan olgularda ise, erken teşhis ile yaşam süresi ve kalitesi artırılır.
Ülke genelinde kalın bağırsak kanser taramaları; 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) gaitada gizli kan kiti ile hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak yapılmaktadır. 50-70 yaş arasında kişilere, her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama önerilmektedir.
Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı ya da kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendrom öyküsü olan bireylerde 40 yaşından itibaren taramaya başlanmaktadır.
Taramada Altın Standart Kolonoskopi
Kolon kanseri taramasında altın standart yöntem kolonskopidir. Kolonoskopi ucunda ışık ve küçük bir kamera olan yaklaşık 1 cm çapındaki uzun eğilebilir bir alet ile anüsten girilerek tüm kalın bağırsakların incelenme işlemidir. Teşhis direk tümörün gözle görülmesi ve oradan alınan biyopsinin patolojik olarak incelenmesi ile konur.
Tedavi Seçenekleri
Kesin Tedavi Cerrahi
Kolon kanserinde kesin tedavi cerrahidir. Ameliyatta hastalıklı kısım çıkartılır ve bağırsaklar tekrar birbiriyle birleştirilir (anastomoz yapılır) kısaca hastanın ostomiye (cerrahi olarak dışkılama için oluşturulan açıklık-torba) ihtiyacı olmaz. Ancak kanser rektumda yerleşmişse bu durumda yaklaşım daha farklı olmaktadır. Rektum makattan sonraki kalın bağırsağın yaklaşık 15-18 cm’lik kısmıdır ve 3 bölümde incelenir, makattan sonraki kısım alt ve sırasıyla orta ve üst rektum bölümleri olarak adlandırılır. Cerrahide üst rektum bölümündeki kanserlerde hastalıklı kısım çıkartılır ve bağırsaklar birleştirilir. Orta rektum bölümündeki kanserlerde bağırsaklar birleştirilir ancak birleştirilen bağırsak bölümünde dikişlerin tutması için daha sonra kapatılmak üzere ince bağırsak geçici olarak dışarıya alınır. Alt rektum kanserlerinde kişiye kalıcı ostomi açılması gerekebilir.
Peki Kolon Kanserine Yakalanmamak İçin Neler Yapabilirz?
Kolon Kanseri Taraması
Doktorlar, ortalama kolon kanseri riski olan kişilerin 50 yaş civarında kolon kanseri taramasını düşünmelerini önermektedir. Ancak, aile öyküsü olanlar gibi, riski yüksek olan kişiler, daha erken taramayı düşünmelidir.
Her birinin kendine özgü yararları ve sakıncaları olan çeşitli tarama seçenekleri mevcuttur. Seçenekleriniz hakkında doktorunuzla konuşun ve hangi testlerin sizin için uygun olduğuna birlikte karar verebilirsiniz.
Kolon kanseri riskinizi azaltmak için yaşam tarzı değişiklikleri
Günlük yaşamınızda değişiklikler yaparak kolon kanseri riskinizi azaltmak için adımlar atabilirsiniz. Aşağıdaki adımları atın:
- Çeşitli meyveler, sebzeler ve tam tahıllar yiyin. Meyveler, sebzeler ve tam tahıllar, kanserin önlenmesinde rol oynayabilecek vitaminler, mineraller, lif ve antioksidanlar içerir. Bir dizi vitamin ve besin elde etmek için çeşitli meyve ve sebzeleri seçin.
- Hiç değilse ölçülü olarak alkol alın. Alkol almayı seçerseniz, içtiğiniz alkol miktarını kadınlar için günde bir, erkekler için iki içkiden fazla olmayacak şekilde sınırlayın.
- Sigara içmeyi bırak. Sizin için işe yarayabilecek bırakma yolları hakkında doktorunuzla konuşun.
- Haftanın çoğu günü egzersiz yapın. Çoğu gün en az 30 dakika egzersiz yapmaya çalışın. Hareketsiz kaldıysanız, yavaşça başlayın ve kademeli olarak 30 dakikaya yükseltin. Ayrıca herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce doktorunuzla konuşun.
- Sağlıklı kilonuzu koruyun. Sağlıklı bir kiloda iseniz, sağlıklı bir diyet ile günlük egzersizi birleştirerek kilonuzu korumaya çalışın. Kilo vermeniz gerekiyorsa, doktorunuza hedefinize ulaşmanın sağlıklı yollarını sorun. Yaptığınız egzersiz miktarını artırarak ve yediğiniz kalori miktarını azaltarak yavaş kilo vermeyi hedefleyin.
