TRUS biyopsi prostat kanserli hastada standart yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte prostat kanserinin %25-39’ unun TRUS altında izoekoik görünmesi, TRUS ile hedeflenen lezyonlardan her zaman örnek alınamaması ve alınan biyopsilerin radikal prostatektomi spesmenleriyle uyumsuzluğu TRUS biyopsinin doğruluğunu artırmak için ek yöntemlere ihtiyaç olduğunu göstermiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda TRUS biyopisinin prostat kanseri tanısı, tümörün yeri, derecesi ve yaygınlığı ile ilgili yeterli bilgi vermediği ortaya çıkmıştır. TRUS biyopsi ile özellikle orta lob ve prostat apeksinde olan kanserlerin yakalanamayacağı saptanmıştır. Konvansiyonel TRUS biopsi sonucunda bazı hastalarda tekrarlayan biyopsilere ihtiyaç duyulmaktadır. Tekrarlayan biopsilerde önceleri daha fazla saturasyon biyopsiler yapılırken son yıllarda hedefe yönelik biopsiler gündeme gelmiştir. Günümüzde ilk yapılan konvansiyonel TRUS biyopsi sonucu negatif olan hastalarda klinik şüphenin devam etmesi halinde Mp-MRG sonucuna göre yapılacak hedefe yönelik biyopsi saturasyon biyopsisine önemli bir alteratif haline gelmiştir. EAU güncel prostat kanseri klavuzunda öncesinde negatif biyopsi anammezi olan ve çekilen Mp-MRG’ de anlamlı lezyona sahip hastalara hedefe yönelik biyopsi ile eş zamanlı sistemik biyopsi yapılması önerilmektedir.
Hedefe Yönelik Biyopsi Teknikleri
MR görüntüleri ile US görüntüsünü birleştirme tekniklerine göre 3 çeşit füzyon biyopsi tanımlanmıştır;
- Kognitif füzyon biyopsi
- MR eşliğinde (In-Bore) füzyon biyopsi
- MR-TRUS füzyon biyopsi
Kognitif füzyon biyopsi; Mp-MRG’ da belirlenen ve lokalize edilen şüpheli alanların TRUS altında yerinin yaklaşık olarak tanımlanıp biyopsi alınması işlemidir. Kognitif füzyon biyopside standart USG cihazından başka araç gerekmemektedir. Pratik ve ucuz bir yöntemdir. Buna yanısıra dez avantaj olarak Mp-MRG tecrübesi, USG tecrübesi ve 3D düşünme yetisi gerektirir. Küçük lezyonlarda hedefleme zordur. Anterior ve apikal lezyonlarda hedefleme zordur.
Direk MRG eşliğinde (In-Bore)füzyon biyopsi; MRG cihazı içerisinde iken
şüpheli lezyonlardan gerçek zamanlı olarak biyopsi alma işlemidir. Lezyonu görerek biyopsi alınması önemli bir avantajıdır. In-bore biyopside MRG cihazıyla uyumlu özel biyopsi aparatları ve yazılımlar kullanılır. Sadece hedef lezyonlardan biyopsi süresi 60-90 dakika arasında değişmektedir. Bu nedenle In-Bore biyopside aynı seansta sistemik biyopsi yapılamamaktadır. Bunun yanısıra maliyet, pozisyon güçlüğü, iki kez MRG çekilmesinin gerekli olması da diğer dezavantajlarıdır.
Mp-MRG/TRUS füzyon biyopsi; Mp-MRG/TRUS füzyon biyopsi tekniğinde MR görüntüleri USG bazlı özel bir cihaza aktarılır. Çeşitli yazılımlarla prostat segmente edilip TRUS görüntüleri ile füzyon gerçekleştirilir. MRG ve TRUS görüntüleri üst üste veya yan yana ekrana getirilerek gerçek zamanlı olarak taranır ve MRG’ da işaretlenen lezyondan ultrason eşliğinde biyopsi alınır.
Mp-MRG/TRUS füzyon biyopsinin kognitif füzyona avantajları;
- Lezyon boyutuna bağlı olarak daha doğru örnekleme
- Örneklemenin nereden alındığını (cihaz kabiliyeti varsa) net olarak görebilme
- Sistematik biyopside daha homojen örnekleme imkanı
Mp-MRG/TRUS füzyon biyopsi In-bore biyopsiye göre;
- Hedeften örneklemenin yanısıra sistematik biyopsiye de olanak sağlaması
- Daha hızlı biyopsi imkanı (klinik pratikte daha uygulanabilir bir yöntem)
- Daha yüksek hasta konforu
Bununla birlikte maliyet, öğrenme eğrisinin uzun olması, ve biyopsi öncesi segmentasyon işlemlerinin zaman alması ve cihaz karmaşası MRG/TRUS füzyon biyopsinin temel dezavantajlardır.
Prostat taramaları; PSA kan testi ve DRE'yi (dijital rektal muayene) içerebilir .DRE veya PSA testi anormalse, doktorlar transrektal ultrason eşliğinde (TRUS) biyopsi yapabilir. Biyopsi negatif ise hasta periyodik PSA testleri ile izlenebilir. Bununla birlikte, hastada pozitif bir DRE veya devam eden yükselmiş veya yükselen PSA ile negatif TRUS biyopsisi varsa, füzyon rehberliğinde prostat biyopsisi ileri tarama ve tanı için bir seçenektir.
Kimlere füzyon biyopsi yapılmalı?
Daha önce yapılan prostat biyopsi sonucu temiz gelmesine rağmen, prostat kanseri şüphesi süren hastalarda mutlaka MR füzyon biyopsi uygulanmalıdır. Çünkü araştırmalara göre biyopsi sonucu temiz gelmiş olan her dört kişiden birinde 20 yıl içinde prostat kanseri geliştiği gözlenmiştir.Dijital rektal muayenesinde anormal bir bulgusu olan veya PSA değeri normalden yüksek olan ve ilk kez biyopsi planlanan hastalara da önerilmektedir.
Füzyon biyopsi işlemi nasıl yapılır?
Biyopsi öncesi hastalara multiparametrik prostat MR çekilir. MR’daki görüntülerde prostat kanseri açısından şüpheli alanlar belirlenerek, MR görüntüleri üzerinde işaretleme yapılır. Bu arada hastanın uyutulması sağlanır. Sonrasında hastanın makat bölgesine ultrason probu yerleştirilerilir ve prostat görüntülenir. 3 boyutlu hale getirilmiş olan Multiparametrik Prostat MR görüntüleri, makattan ilerletilen ultrason ile oluşturulan görüntilerle üst üste birleştirilir. Bundan dolayı “füzyon” biyopsi işlemi denir. Sonrasında biyopsi iğnesi, yazılımındaki navigasyon özelliği sayesinde işaretli odağa doğru gönderilir ve hedefe yönelik biyopsi işlemi gerçekleştirilir.
Mp-MRG/TRUS füzyon biyopside şüpheli lezyondan alınacak örnek sayısı
Günümüzde hem EAU hem de AUA prostat kanseri klavuzları Mp-MRG’ de tespit edilen lezyonlardan kaç adet örnekleme yapılması gerektiği konusunda net bir öneride bulunmamaktadır. Çalışmalarda bu sayı değişkenlik göstermektedir. Şüpheli lezyon merkezinden en az 2 tane örnek alınması gerekmektedir.
Füzyon biyopsisinin klasik prostat biyopsisine üstünlükleri nelerdir?
- Füzyon yöntemi prostatın 3 boyutlu haritasını oluşturarak biyopsi iğnesini direkt olarak kanser şüphesi olan odaklara yönlendiriyor.
- Klasik biyopsi yapılan hastalarda agresif olarak hızlı bir şekilde yayılan prostat kanserleri gözden kaçabilir fakat Füzyon biyopsi yapılan hastalarda tespit edilme oranları daha yüksektir
- Klasik biyopside alınan parça sayısının çokluğuna bağlı olarak enfeksiyon ve septik komplikasyon riski önlemlere rağmen yüksektir. Füzyon biyopsisi hedefe yönelik yapıldığı için alınan parça sayısı daha az olabilir, bu durumda enfektif komplikasyon riski de daha azdır.
Kısaca yararları
- Prostat içinde ek değerlendirmeye ihtiyaç duyan şüpheli alanları daha doğru tespit edilir
- Gerekli doku örneği miktarını azaltabilir
- Daha az ağrılı ve daha az enfeksiyon ve kanama riski
Biyopsi öncesinde herhangi bir hazırlık gerekli midir?
İşlem öncesinde enfeksiyon riskini azaltmak için birkaç gün antibiyotik verilecektir.Aspirin ve benzeri kan sulandırıcı herhangi bir ilaç kullanmaması gerekir. Eğer kullanıyor ise ilacını 1 hafta süre ile alımının doktor kontrolünde olarak kesilmesi gerekir. İşlem öncesi en az 6 saattir bir şey yememiş olması gerekir. İşlemde rektumun boş olması gerektiğinden kabızlığı olan hastalarda müshil kullanımı gerekebilir.
İşlem ne kadar sürüyor?
İşlem süresi 15-25 dk arasında sürer.
İşlem sırasında ağrı olur mu?
Füzyon biyopsi işlemi sırasında sedatize edici anestezik ilaçlar sayesinde hastalar genellikle ağrı hissetmez.
Biyopsi işlemi sonrası süreç nasıl gelişir?
Biyopsi sonrasında bir hafta süreyle idrarda, büyük tuvalette ve menide ortalama 3 ay süre ile kan görülebilir. Korkulmasına gerek yoktur, bu kanamalar kendiliğinden geçecektir. EAU güncel kılavuzu biyopsi öncesi oral yada intravenöz antibiyotik kullanımını mutlaka önermekte; ilk tercih olarak kinoloin grubu antibiyotikleri işaret etmektedir. Bununla birlikte lokal antibiyotik dirençlerinin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu süreçte (nadir de olsa) ateş yüksekliği görülürse doktora başvurulmalıdır
Biyopsi sonrası hasta ne yapmalı?
Prostat biyopsisi sonrasında hasta bol miktarda sıvı tüketmelidir. Hasta kabız olmaması için lifli besinler tüketmelidir.
Prostat füzyon biyopsisi sadece transrektal yoldan mı yapılır?
Uygun hastalarda biyopsi işlemi transrektal yol yerine transperineal ( testisler ile makat arasında ki bölgeden ) yoldan yapılabilir. Bu da enfeksiyon riskini daha da düşürür.
- İğnenin rektum duvarından geçirilmesi (transrektal biyopsi). Bu, prostat biyopsisi yapmanın en yaygın yoludur.
- İğnenin anüs ve skrotum arasındaki deri bölgesinden sokulması (transperineal biyopsi). Anüs ile skrotum arasındaki deri bölgesinde (perine) küçük bir kesi yapılır. Biyopsi iğnesi, bir doku örneği çıkarmak için kesiğe ve prostatın içine sokulur. Bu prosedüre rehberlik etmek için genellikle bir MR taraması kullanılır.
Biyopsinin olası yan etkileri nelerdir?
Hematüri ( idrarda kan ) prostat biyopsisinden sonra en sık görülen komplikasyondur (% 20-63), genellikle çok hafiftir ve birkaç gün sonra tamamen azalır. Hematokezya (rektumda kan olması) da yaygındır ve hastaların % 2-22'sinde görülür. Hematospermi ( ejakülatta kan ) klinik açıdan önemsiz bir sorundur ve biyopsi sonrası hastaların % 50 sinde bulunur. Prostat biyopsisinden sonra birkaç ay devam edebilir. Biyopsi sonrası bulaşıcı komplikasyonların çoğu antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilir. Ancak prostat biyopsisinden sonra ölümcül sepsis vaka raporları da yayınlanmıştır.
